Роналд Хингли Чеховская Россия К концу 19 века территория России занимала фактически такую же огромную территорию, что и ее приемник СССР. Отличие было в том что, западные границы (в том числе Польша и Финляндия) были относительно стабильными, а южные и восточные – напротив, не отличались стабильностью. От западной границы до Реки Енисей в Центральной Сибири большая часть Российской Империи состояла из обширных равнин. На южных и восточных границах почти всюду простирались горы, реки и моря. С севера на юг последовательно сменяются зона арктических пустынь, тундры, лесотундры, таёжных лесов, смешанных лесов, лесостепи, степи, полупустыни. В России в конце 19 века действовал Свод законов Российской империи, определявший положения сословий. Закон различал четыре главных сословия: дворянство, духовенство, городское население, сельское население. У каждого сословия был свой особый статус, свои специфические преимущества или обязательства перед законом. Жители городов в свою очередь делились на: почетных и именитых граждан (потомственных и личных); торговцев; ремесленников; и мещан. Большинство групп обладало корпоративной организацией – дворянские собрания; гильдии торговцев; общества ремесленников; коммуны мещан и крестьян. Из среды дворянства вышли большинство просветителей, крупных коллекционеров, меценатов, собирателей, немало художников, архитекторов, артистов. Великая русская литература на значительном отрезке своей истории в XVIII—XIX веках была почти исключительно дворянской и для дворянства. В начале 19 века дворянство начинает подражать западным идеалам, французский язык становится средством общения для российского светского общества, поведение светского человека соответствует западной моде. К 1897 году количество городских жителей в России достигает почти 17 млн. человек, что составляет 13 % от всего населения. Число городов, где проживает более 100000 человек, возрастает с 4 до 19. В период с 1722 по 1917 в Российской империи сохранялась система государственного управления, одним из характерных признаков которой была значительная бюрократизация. Под словом «чиновничество» подразумевали как собственно чиновников, т. е. гражданских служащих, имевших чины, так и канцелярских служителей, не имевших классных чинов. У каждого чиновника было соответствующее почетное звание, с которым к нему обращались. Иностранные граждане часто поражались огромным числом чиновников, которые, казалось, были везде, куда бы, они не ехали. Однако западные ученые все еще склонны называть Россию – «огромной деревней». Мощеные дороги, системы канализаций, наружное освещение и водопровод были достижением лишь крупных городов. Русская армия была гордостью страны. Она впервые стала местом для крестьян, где они могли научиться читать и писать. События войны 1812 года и последующие заграничные походы русской армии оказали значительное влияние на все стороны жизни Российской империи, породили определённые надежды на перемены к лучшему и в первую очередь на отмену крепостного права. Это привело к восстанию декабристов в декабре 1825 года. К концу 19 века система образования в России значительно улучшилась, в 1899 г. в Империи было девять университетов приблизительно с 17 000 студентов. После Крымской войны (1853—1856 гг.) российские университеты стали центрами политических волнений. Это было периодам студенческих демонстраций, беспорядков и забостовок, в которых участвовали студенты и преподаватели. К концу 19 века стали появляться сельские, частные и земские школы, которые имели большое значение. Помимо упомянутых выше учреждений, в России также было множеством школ-интернатов, воскресные школы, в которых преподавалось чтение и письмо. Воскресные школы считались рассадником революционного движения. Однако, не смотря на все это, в России все еще большая часть населения оставалось неграмотной. Перевод на русский: Д. Савчика | Рональд Хінглі Чэхаўская Расія У канцы 19 стагоддзя тэрыторыя Расіі займала фактычна такую ж велізарную тэрыторыю, што і яе спадкаемца СССР. Адрозненне было ў тым што, заходнія мяжы (у тым ліку Польшча і Фінляндыя) былі адносна стабільнымі, а паўднёвыя і ўсходнія - наадварот, не адрозніваліся стабільнасцю. Ад заходняй мяжы да Рэкі Енісей ў Цэнтральнай Сібіры вялікая частка Расійскай Імперыі складалася з шырокіх раўнін. На паўднёвых і ўсходніх межах амаль усюды распасціраліся горы, рэкі і мора. З поўначы на поўдзень паслядоўна змяняюцца зона арктычных пустыняў, тундры, лесатундры, тайговых лясоў, змешаных лясоў, лесастэпы, стэпы, паўпустыні. У Расіі ў канцы 19 стагоддзя дзейнічаў Звод законаў Расійскай імперыі, які вызначаў становішча саслоўяў. У Расіі ў канцы 19 стагоддзя дзейнічаў Звод законаў Расійскай імперыі, які вызначаў становішча саслоўяў: дваранства, духавенства, гарадское насельніцтва, сельскае насельніцтва. У кожнага саслоўя быў свой асаблівы статус, свае спецыфічныя перавагі ці абавязацельствы перад законам. Жыхары гарадоў у сваю чаргу дзяліліся на: ганаровых і знакамітых грамадзян (нашчадкавых і асабістых); гандляроў; рамеснікаў, і мяшчан. Большасць груп валодала карпаратыўнай арганізацыяй - дваранскія сходы; гільдыі гандляроў; грамадства рамеснікаў; камуны мяшчан і сялян. З асяроддзя дваранства выйшлі большасць асветнікаў, буйных калекцыянераў, мецэнатаў, збіральнікаў, нямала мастакоў, архітэктараў, артыстаў. Вялікая руская літаратура на значнай адрэзку сваёй гісторыі ў XVIII-XIX стагоддзях была амаль выключна дваранскай і для дваранства. У пачатку 19 стагоддзя дваранства пачынае пераймаць заходнія ідэялы, французская мова становіцца сродкам зносін для расійскага свецкага грамадства, паводзіны свецкага чалавека адпавядаюць заходняй модзе. Да 1897 колькасць гарадскіх жыхароў у Расіі дасягае амаль 17 млн. чалавек, што складае 13% ад усяго насельніцтва. Колькасць гарадоў, дзе пражывае больш за 100000 чалавек, узрастае з 4 да 19. У перыяд з 1722 па 1917 гг. ў Расійскай імперыі захоўвалася сістэма дзяржаўнага кіравання, адной з характэрных прыкмет якой была значная бюракратызацыя. Пад словам «чынавенства» мелі на ўвазе як уласна чыноўнікаў, т. е. грамадзянскіх служачых, якія мелі чыны, так і канцылярскіх служак, якія не мелі класных чыноў. У кожнага чыноўніка было адпаведнае ганаровае званне, з якім да яго звярталіся. Замежныя грамадзяне часта дзівіліся велізарным лікам чыноўнікаў, якія, здавалася, былі ўсюды, куды б, яны не ехалі. Аднак заходнія навукоўцы ўсё яшчэ схільныя называць Расію - «велізарнай вёскай». Брукаваныя дарогі, сістэмы каналізацый, вонкавае асвятленне і вадаправод былі дасягненнямі толькі буйных гарадоў. Руская армія была гонарам краіны. Яна ўпершыню стала месцам для сялян, дзе яны маглі навучыцца чытаць і пісаць. Падзеі вайны 1812 года і наступныя замежныя паходы рускай арміі аказалі значны ўплыў на ўсе бакі жыцця Расійскай імперыі, спарадзілі пэўныя надзеі на перамены да лепшага і ў першую чаргу на адмену прыгоннага права. Гэта прывяло да паўстання дзекабрыстаў ў снежні 1825. У канцы 19 стагоддзя сістэма адукацыі ў Расіі значна палепшылася, у 1899 г. ў Імперыі было дзевяць універсітэтаў прыблізна з 17 000 студэнтаў. Пасля Крымскай вайны (1853-1856 гг.) расійскія універсітэты сталі цэнтрамі палітычнага хвалявання. Гэта часам перыядах студэнцкіх дэманстрацый, беспарадкаў і забастовак, у якіх удзельнічалі студэнты і выкладчыкі. У канцы 19 стагоддзя сталі з'яўляцца сельскія, прыватныя і земскія школы, якія мелі вялікае значэнне. Акрамя згаданых вышэй устаноў, у Расіі таксама было мноствам школ-інтэрнатаў, нядзельныя школы, у якіх выкладалася чытанне і пісьмо. Нядзельныя школы лічыліся рассаднікам рэвалюцыйнага руху. Аднак, не гледзячы на ўсё гэта, у Расiі ўсё яшчэ вялікая частка насельніцтва заставалася непісьменнай. Пераклад на беларускую: Д. Саўчыка |
